عدم

آموزۀ عصمت تا پیش از ظهور اسلام

عهد عتیق روایتگر داستان‌های زیادی دربارۀ گناهان انبیاست. تا پیش از ظهور اسلام، چندین نوع واکنش به این داستان‌ها اتفاق افتاد. عده‌ای همین داستان‌ها را دلیل تحریف کتاب مقدس دانستند. عده‌ای سعی کردند این داستان‌ها را طوری تفسیر کنند که خطای پیامبران به حداقل ممکن برسد. گروهی از عصمت انبیا دفاع کردند و در آخر گروهی بودند که تاکید می‌کردند این داستان‌ها حاوی پیام اخلاقی بسیار مهمی برای ماست؛ این که به هیچ انسانی نمی‌توان امید بست، هر چقدر هم به خدا نزدیک باشد. پس در هر شرایطی تنها به خدا باید پناه برد. اما آن طرف‌تر و در سنت فکری یونان، اندیشمندانی حضور داشتند که باقدرت از امکان حیات بدون نقص اخلاقی دفاع می‌کردند.

حمایت از عدم

المپیک باستانی و دشمنان آن

چون المپیک باستانی بعد از سلطۀ مسیحیت بر امپراتوری روم تعطیل شد، شاید این تصور ایجاد شود که یگانه منتقدان المپیک باستانی مسیحیان بودند. اما این طور نیست. علاوه بر مسیحیان، اندیشمندان یونانی، نخبگان رومی و شماری از یهودیان با المپیک باستانی و ورزش قهرمانی مساله داشتند. این نقدها طیف وسیعی دارند. از نقد منزلت اجتماعی رفیع و ثروت فراوان ورزشکارها تا آسیب‌های جسمی و روحی ورزش قهرمانی، و همین طور نقد عریانی و شاهدبازیِ جاری در میان ورزشکاران یونانی

حمایت از عدم 

سوگواری برای قهرمانان در یونان باستان

یونانیان صاحب قهرمانانی اسطوره‌ای بودند که در بسیاری از موارد با مرگی دردناک جان سپرده بودند. یونانیان برای این قهرمانان عزاداری می‌کردند و در سوگشان مرثیه می‌خواندند. در این قسمت توضیح خواهم داد که بسیاری از فیلسوفان یونانی با مسالۀ عزاداری از اساس مخالف بودند و آن را به تندی نقد می‌کردند. مقایسۀ عزاداری یونانیان برای قهرمانانشان با سنت سوگواری در فرهنگ ما نکات جالبی را نمایان می‌کند

 

حمایت از عدم 

اندیشه‌های افلاطون و ارسطو دربارۀ دین

در این قسمت می‌کوشم باورهای دو گروه در مورد فیلسوفان یونانی، مشخصا افلاطون و ارسطو، را زیر سوال ببرم. نخست، باور مخالفان فلسفۀ اسلامی مبنی بر این که فیلسوفان یونانی تنها به عقل خودشان متکی بودند و دیگر منابع معرفتی، از جمله الهامات الهی، در دستگاه فکری آنان جایگاهی نداشته. دوم، باور موافقان فلسفۀ اسلامی مبنی بر این که افلاطون و ارسطو با دین سنتی مردم یونان هیچ نسبتی نداشتند و، مطابق با تعریف پیروان ادیان ابراهیمی، موحد بودند

 

حمایت از عدم 

پیش از قرآن چه کسانی قائل به تحریف کتاب مقدس بودند؟

اگر قبول کنیم که قرآن قائل به تحریف کتاب مقدس است، حقیقت آن است که این ایده پیش از قرآن هم مطرح بوده. خشونت غلیظی که در عهد عتیق به تصویر کشیده می‌شود، در کنار صفات منفی خدا و اعمال ناهنجار انبیا، شماری از فرقه‌های مسیحی را به این نتیجه رساند که کتاب مقدس تحریف شده است. هر کدام از این فرقه‌ها برای توضیح پدیدۀ تحریف، مبانی خاص خود را داشتند. برخی از این مبانی بسیار از قرآن دور بودند و برخی قرابت بیشتری با قرآن داشتند. آشنایی با تحریف‌باوران مسیحی می‌تواند شناخت ما از جهان پیش از قرآن را دقیق‌تر کند

حمایت از عدم

پرمثئوس؛ خالق آدم یونانی

 پرسش از این که نخستین انسان چگونه به وجود آمده پرسش خاص ادیان ابراهیمی نیست. یونانیان نیز اسطوره‌ها و نظریه‌های فلسفی مختلفی دربارۀ پیدایش انسان آغازین داشتند. طبق یکی از فراگیرترین اسطوره‌ها، پرمثئوس خدای آتش نخستین انسان را از گل آفریده است. فیلسوفان یونانی اسطوره‌های آفرینش انسان را گاه تایید و گاه رد می‌کردند و در مواردی برای نجات دادن این اسطوره‌ها به تفسیر تمثیلی متوسل می‌شدند

حمایت از عدم

آتش جهنم ما را تا ابد می‌سوزاند یا درجا نابود می‌کند؟

تصور مومنانۀ ما آن است که لااقل از وقتی به دنیا می‌آییم، دیگر هرگز از بین نخواهیم رفت. مرگ پایان کار ما نیست بلکه ما را به بهشت یا جهنم منتقل می‌کند. این که ما هرگز از بین نمی‌رویم دو رو دارد. یک روی آن بهشت ابدی و روی دیگرش جهنم جاویدان است. اما جالب است که مومنان همیشه چنین تصوری دربارۀ نامیرایی نفس نداشتند. مسیحیان اولیه معتقد بودند جاودانگی هدیۀ خداوند به انسان‌های نیکوکار است و مجازات گناهکاران این است که نابود شوند و اثری از آن‌ها باقی نماند

حمایت از عدم

چه شد که اروپایی‌ها ابن‌سینا خواندند؟

در این قسمت به مناسبت انتشار کتاب «اَویسِنا؛ مابعدالطبیعۀ ابن‌سینا در غرب قرون وسطی»، زمینه‌های تاریخی ترجمۀ ابن‌سینا در قرون وسطی را بررسی کردم. توضیح دادم چه روندی در تاریخ طی شد تا اروپایی‌ها به مطالعۀ آثار ابن‌سینا نیاز پیدا کنند و چه سرنوشتی برای فلسفۀ ابن‌سینا در اروپا رقم خورد

حمایت از عدم

گفتگویی یونانی میان اصلاحگر دینی، ملحد و متحجر

در این قسمت به شرح رساله‌ای یونانی با موضوع خرافات پرداختم. نویسندۀ رساله فیلسوفی افلاطونی و کاهن معبد دلفی است. او می‌کوشد همزمان دو گروه را نقد کند. خرافاتی‌هایی که بیش از حد دیندار هستند و ملحدانی که به کلی از دین بریده‌اند. نویسنده معتقد است حد وسطی میان کفر و خرافات وجود دارد و آن هم دین حقیقی یونانی است. این دین حقیقی هم عقلانی است هم معتدل. او علت کفر کافران را رفتارهای خردستیز خرافاتی‌ها می‌داند

حمایت از عدم

اسحاق و ایفیگنیا؛ تطورات دو روایت باستانی از قربانی فرزند

به مانند روایت یهودی از ذبح اسحاق، داستانی تقریبا مشابه دربارۀ قربانی فرزند در فرهنگ یونانی هم وجود داشته. برخی یهودیان و یونانیان کوشیدند تصویر ناخوشایند از قربانی یک انسان بی‌گناه را تلطیف کنند. به همین واسطه هر دو روایت در طول زمان تغییر کردند و گاه به هم نزدیک‌تر شدند

حمایت از عدم

زمین تخت است یا کروی؟ پاسخ مفسران قرآن و مفسران ایلیاد و ادیسه

در این قسمت از زاویه‌ای متفاوت به مسالۀ علم و دین می‌پردازم. بعضی مفسران مسلمان معتقد بودند زمین در قرآن تخت است و در مقابل، اکثر آن‌ها تصویر قرآن از زمین را کروی می‌دانستند. چنین اختلاف نظری بین مفسران یونانی ایلیاد و ادیسه هم وجود داشته. بعضی از آن‌ها باور داشتند شکل زمین در آثار هومر تخت است و بعضی دیگر که هومر را خطاناپذیر می‌دانستند، برای کروی بودن زمین در ایلیاد و ادیسه دلیل می‌آوردند.

حمایت از عدم

ایوب بی‌دفاع در برابر مسالۀ شر

 در این قسمت، نخست خلاصه‌ای از کتاب ایوب در عهد عتیق را ارائه می‌دهم. سپس بررسی می‌کنم کدام یکی از پاسخ‌های متداول به مسالۀ شر در کتاب ایوب وجود دارند و کدام پاسخ‌ها به شکل غیرمنتظره‌ای در این کتاب دیده نمی‌شوند

حمایت از عدم

شناسنامۀ عدم؛ مقدمۀ دیرهنگام

در این قسمت توضیح می‌دهم که پادکست عدم از کجا آمده و قرار است دربارۀ چه چیزهایی باشد

حمایت از عدم

سقراط؛ شهید راه حقیقت یا آتن‌ستیزی با موهای بلند

معروف است که سقراط در دادگاه آتن دو اتهام داشت: اولی ناباوری به خدایان شهر و باور به خدایان تازه، و دومی فاسد کردن جوانان شهر. پژوهشگران تاریخ فلسفه همواره با این سوال مواجه هستند که معنای این اتهام‌ها چیست. در این قسمت توضیح خواهم داد که برای یافتن پاسخ باید دو مساله را در نظر بگیریم. یکی آن که آتن در سال‌های پایانیِ قرن پنجم پیش از میلاد با چه بحران‌های سیاسی بزرگی مواجه بوده و سقراط در پدید آمدن این بحران‌ها چه نقشی داشته. دوم آن که دین مردمان یونان به چه صورت بوده و اندیشمندان یونانی تا چه حد  به خاطر بازاندیشی در باورها و مناسک سنتی از سوی جامعه تحت فشار قرار می‌گرفتند

حمایت از عدم